De kruiswegstaties zijn 14 schilderingen aan de linker- en rechterzijmuur van de kerk. Zij verbeelden, deels gebaseerd op de lijdensverhalen van de evangelisten, deels als uitdrukking van de christelijke vroomheid, de gang van Jezus naar zijn kruisiging in Jerusalem rond het jaar drieendertig.
In onze kerk zijn de schilderingen vormgegeven door Frans Loots, een Haarlemse schilder. Het zijn afbeeldingen van twee meter vijftig breed bij een meter vijfendertig hoog. Zie het boek “St. Urbanuskerk Bovenkerk” pagina 54.
De laatste decennia voegen modernere afbeeldingen van de kruisweg een vijftiende statie toe die ook Pasen, de verrijzenis van onze Heer uitbeelden.
Op alle staties staat natuurlijk Jezus centraal; Alleen op de eerste statie staat Jezus in rood gewaad afgebeeld: dat is de purperen (of scharlakenrode) mantel waarmee de soldaten van Pilatus, de landvoogd, Jezus bespottelijk maakten (Zie de evangelist Matteus, hoofdstuk 27, de verzen 28 en 29). In de nieuwste bijbelvertaling wordt Pilatus prefect genoemd). Op de verdere staties staat Jezus met een wit gewaad. (Zie Mt. 27, 31).
1. Jezus wordt ter dood veroordeeld
Op de eerste statie staat behalve Jezus, Pontius Pilatus, de Romeinse prefect afgebeeld op zijn rechterstoel en wast zijn handen in onschuld. De geloofsbelijdenis zegt: “Die geleden heeft onder Pontius Pilatus”.(Mt. 27, 24). Pilatus geeft Jezus over om gekruisigd te worden.
2. Jezus neemt het kruis op Zijne schouders
Jezus verschijnt hier dus met wit gewaad en met een aureool, dat is een goud oplichtende cirkel achter het hoofd om de heiligheid aan te geven. Het bordje met de reden van zijn kruisiging is er te zien: Jesus Nazarenus, Rex Judaeorum: Jezus van Nazareth, koning van de Joden. (Zie het evangelie van Johannes 19/19)
3. Jezus valt de eerste maal onder het kruis
Het kruis is te zwaar en de weg is geplaveid met ongelijke klinkers; Jezus valt voor de eerste maal onder het gewicht van het kruis. Vanaf deze derde statie ontbreken de zijpanelen van de Oudtestamentische figuren.
4. Jezus ontmoet Zijne bedroefde Moeder
Jezus ontmoet zijn moeder: de christelijke vroomheid heeft dit gebeuren ook aan de kruisweg willen toevoegen – het is een hoogtepunt van dramatiek, evenals de “pieta”, de dertiende statie van de kruisweg, wanneer Moeder Maria het dode lichaam van haar zoon in haar schoot houdt.
5. Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis dragen
Simon van Cyrene, de vader van Alexander en Rufus (Zie het evangelie van Marcus 15, 21) wordt gedwongen het kruis te dragen, Ten tijde van het op schrift stellen van het oudste evangelie (van Marcus rond het jaar 70 na Christus) zijn Alexander en Rufus wellicht bekende christenen. Zij worden als kinderen met hun vader afgebeeld om Jezus te helpen met het kruis.
6. Veronica droogt Jezus aanschijn met een doek
Veronica droogt het gelaat van Jezus af. Deze gebeurtenis is resultaat van de christelijke vroomheid en bevat ook een naamsduiding, namelijk: Veronica is verum icoon: een echte, een ware afdruk, die een vrouw kreeg van het gelaat van Jezus.
7. Jezus valt de tweede maal onder het kruis
De laatste statie links achter verbeeldt de tweede val van Jezus onder het kruis. Er is nu weer plaats voor de twee zijpanelen met de Oudtestamentische figuren.
8. Jezus troost de weenende vrouwen
De achterste statie rechts achter in de kerk, ook hier zijn de beide zijpanelen toegevoegd. Jezus troost de wenende vrouwen. De evangelist Lucas vertelt over vrouwen die weeklaagden (Luc. 23, 27 – 31)
9. Jezus valt voor de derde maal onder het kruis
Ten derde male valt Jezus onder het kruis: Nu is Hij helemaal uitgeput; (driemaal is scheepsrecht) dan kan er slechts de dood op volgen.
10. Jezus wordt van Zijne kleederen ontdaan
Jezus wordt van zijn klederen beroofd. Hem wordt al een beker azijn door een Romeinse soldaat aangeboden (Mt. 27, 34); de timmerman staat al klaar om de kruisbalken aaneen te timmeren.
11. Jezus wordt aan het kruis genageld
Op de Olijfberg – je ziet de bomen op de achtergrond – wordt Jezus aan het kruis genageld. Jezus’ houding en gezicht blijven sereen. Het is (aldus de schilder) alsof Hij boven de gebeurtenissen van het gruwelijke lijden staat.
12. Jezus sterft aan het kruis
De twaalfde statie is de statie van Jezus hangend aan het kruis. Zijn moeder, met een blauwe mantel en een witte hoofddoek heeft ook een aureool rond het hoofd. De evangelist Johannes (zie Joh. 19, 17) ondersteunt haar. Soldaten dobbelen om zijn kleed (Mt. 27, 35). De Centurio (honderdman) staat ook naast het kruis (Mt. 27, 54). De achtergrond van de statie is donker; het is alsof de natuur reageert op deze dood (Mt. 27, 45).
13. Jezus wordt van het kruis afgenomen
Jezus wordt van het kruis afgenomen. Dit is de verbeelding van de “Pieta” de aanbidding van de gestorven Heer. Het kruis met een doek bedekt zie je op de achtergrond. Bij deze laatste staties zijn de zijpanelen er weer.
14. Jezus wordt in het graf gelegd
Jezus wordt in het graf gelegd. Het dode lichaam van Jezus wordt in een witte lijkwade gehuld en weggedragen door de vrouwen (Mt. 27, 55 – 56).
Aldus de veertien afbeeldingen van Jezus´ lijden en dood in onze Urbanuskerk; het zijn even zoveel momenten om stil te staan bij Jezus´ gang naar de dood ten behoeve van de redding, het heil van de mensheid. Vooral in de week vóór Pasen, die de Goede Week genoemd wordt herdenken wij het lijden en dood (en met Pasen de opstanding) van Jezus.