Column “Achter de kaft 22” op 17 november 2021 van Dolf Middelhoff, hoofdredacteur en fotograaf.
Kortgeleden bezocht ik in Haarlem een kleinzoon van Frans Loots, de schilder van onze kruiswegstaties. De man is nog helder van geest maar herinneringen aan grootvader Frans heeft hij niet want hij is zelf van 1936 en opa Frans stierf in 1924. Hij heeft wel herinneringen aan zijn vader, die huisschilder was, maar ook – en niet onverdienstelijk – schilderijen maakte, getuige een stilleventje aan de wand. Tijdens het gesprek schildert kleinzoon Loots overigens met verve de ‘couleur locale’ van het Lootse familieleven: “Die zaten alle dagen in de kathedraal.”. Het moet een godvruchtig stelletje zijn geweest.
Het moet ook een gezellige familie zijn geweest, hoewel er tijdens het leven van Frans twee echtgenotes en twee dochters moesten worden begraven. De kiekjes uit het familiefotoalbum tonen een grote maar liefhebbende familie en er zijn ook een aantal kiekjes uit het atelier van opa Frans. Daaronder twee waarop niet alleen hij zelf, maar ook zijn zoon Jan te zien is. Jan werd later kunstschilder, maar verliet geleidelijk aan het religieuze pad in de richting van meer seculier werk. Jan was lid van de ‘Haarlemse School’ en het Frans Hals Museum bezit enkele van zijn werken. Op een andere foto is Frans te zien die werkt aan onze eigen dertiende statie: ‘Jezus wordt van het kruis genomen’.
Op volgende foto’s zijn vrouwen met kinderen te zien, of twee kinderen samen, allen in ‘oriëntaalse’ klederdracht. Dit waren duidelijk voorstudies voor de vele groepen die we op de kruiswegstaties van Loots terugzien. Hij gebruikte regelmatig huisgenoten als model. Zelf stond hij een enkele keer model voor zijn buurman aan de Emmalaan, de beeldhouwer Johannes Petrus Maas. Zo vinden we hem en zijn zoontje Han als Jozef met Jezus in de Nicolaaskerk in Amsterdam (Wikipedia).
Heel bijzonder is een foto van de beschildering van de Mariakapel in de St. Josephkerk in Haarlem. Deze kerk was een tijd de kathedraal van de Haarlemse bisschop, tot de St. Bavo aan de Leidse Vaart klaar was. Loots schilderde voor de Josephkerk meerdere wanddecoraties, maar deze ene is er niet meer. De foto is erg verbleekt, maar toch is de compositie nog duidelijk te zien.
Wat mij die ochtend echter het dichtst bij Frans Loots brengt, is zijn schilderspalet met kwasten. Die hangen bij een dochter van de kleinzoon van Frans Loots in huis. Zij heeft als enige van de vierde generatie (na opa Frans) belangstelling voor de geschiedenis van deze familie, die een beetje uit elkaar gevallen is.
Inmiddels heb ik ook contact gelegd met de dochter van degene die het huis aan de Emmalaan heeft uitgeruimd toen de familie Loots daarvan afscheid nam. Zij beschikt nog over de ezel van Frans Loots. Palet, penselen en een ezel, dichter bij Frans Loots kun je niet komen!